The waste of a time!

In the late 1990s, when Albanian students and youth occupied the squares with calls for the change of the political system, two of their primary demands were: the publication of the Final Act of Helsinki and Charter 77.

In the future that was coming to the mouths of Albanians, we heard the name of the founder of the Prague Charter, Vaslav Havel, repeated very often with admiration and pain at the same time. He was the man who had saved his people with a strange revolution.

It was the Velvet Revolution.

Czechs and Slovaks parted ways with the past in one night, clinking champagne glasses. Vaslav Havel, playwright, free thinker, condemned for his ideas by the Bolshevik government, appeared in public life as a protagonist of the future without shying away from embracing the leader of the former communists, Dubcek.

And overnight, the Czechs and Slovaks decided to split into two states, firing not machine gun fire but celebratory fireworks into the air. These movie memories came to my mind while I was reading the last book, I'm calling it a novel, maybe an essay, but this is of little importance in this mix of genders in today's modern and limitless literature.

"At the time of the fools", Shaban Sinan's novel-essay is not an ordinary novel. With a mocking character for the behavior of the Albanians in a system that they neither knew nor imagined in that isolationist Albania, not only from the mindset, the historical events tell of a broken time when man had no freedom left in his hand and knew what to do with it.

33 years later it seems like nothing has changed. The protagonists of the December '90 Movement are still divided on what goals this movement managed to create. The start of the democratic process could not maintain its trajectory. Apart from a nostalgia for those days with a lot of political, social and spiritual intensity, nothing else is left.

Vjeshta ka hyrë. Dhe sërish do përsëritet e njëjta histori e vjetër. Dhjetori do t’i gjejë të ndarë heronjtë tanë. Pavarësisht se projektojmë personazhe të njohur apo jo prej asaj cfarë na ofron teknologjia e sotme si makineria Artificial Intelligence, lëvizja shqiptare e përmbysjes së komunizmit mbetet ende pa autor.

A do të mundet ajo të na japë ndonjë emër? Kjo nuk është tallje sigurisht por një hall i madh që pushton cdo dhjetor një brez të tërë të atyre viteve.

E vërteta është se forca e djathtë shqiptare nuk e ka dhe s’mund ta ketë më monopolin e asaj lëvizjeje. Ndoshta se pjesa dërrmuese e lëvizjes së dhjetorit nuk është më në Partinë Demokratike. Ndoshta sepse që në fillim u kuptua se ajo parti nuk mund të përfaqsonte lëvizjen e dhjetorit si një ideal politik, si një ideal reformimi i shoqërisë shqiptare.

Kjo është ndoshta dhe arsyeja pse në aspektin politik gjithcka ka mbetur aty ku ishte. Po të lexosh novelën -ese të Sh. Sinanit e kupton pse duhet të të vijë keq prej padijes shqiptare. Ndaj ti sot buzëqesh kur rreshton ngjarjet një pas një me personazhet që i njeh dhe ua gjen emrin menjëherë ndërsa autori ua ka kursyer rrezikun e përvecimit publik.

Ndoshta për etikë. Ndoshta për të qeshur nën zë. Jo me të madhe. E qeshura e turmës është e dënueshme. Kush të dojë mund t’i tallë edhe ashtu, nën zë.

Ashtu si bëra unë.

Të padukshëm tej anës perëndimore të murit të madh, turma qytetarësh nga pjesa lindore e tij u mblodhën atë kohë të dëgjonin Reganin, me shpresën se tingujt e zërit të tij do të arrinin dhe në anën e tyre. Ndaj kjo ishte arsyeja përse Regan, iu drejtua personalisht, liderit sovjetik, Michail Gorbacov më 12 qershor të vitit 1987 me thirrjen e fuqishme: Mr. Gorbacov, Open that GATE!

Kishin qenë të thella shumë ato punë. Ndërkaq turmat shqiptare bërtisnin cdo mëngjes para rezidencave diplomatike në Tiranë, duam vizat tona. Teksa i lexoj mes rreshtave të Sh. Sinanit këto ndodhi mund të qeshësh por dhe mund të ndihesh i turpëruar për të njohurit tanë që donin të iknin me një formular të vetëm në dyert e një ambasade të huaj që kush e di c’mendje e çmendur e kish shpikur për njeriun e varfër shqiptar.

Po të gjykosh ngatë përditshmet, del se në atë periudhë hutimi kanë ndodhur transformime të hatashme që do t’i kishte zili dhe Magjistari i Mom sepse në Shqipërinë tonë të vogël qahej dhe po aq lehtë qeshej në të njëjtën kohë.

Më shumë sesa cdo gjë tjetër, në sprovë ishte njeriu me të drejtat e tij. Muri do të binte por a do të binte në kokën e tij?

Kishin kaluar më shumë se 50 vite që prej ndarjes së madhe. Dhe trandi i gjendjes shpirtërore të popujve në vendet e Lindjes ishte po aq i madh. Më kot janë bërë kërkime për të saktësuar fillimin e kësaj mbrapshtie. Asnjë historian nuk ka rënë në një mendje për këtë. Mospajtimet shtohen vecanërisht nga që ata nuk kanë mundësi të shfrytëzojnë burime arkivore sepse pikërisht atëherë arkivat u mbyllën deri në një kohë të caktuar.

Sepse ishim vërtet mesa duket Në Kohën e Të Marrëve.

At the time of spells, which regardless of the magic that reflects a cast always fades very quickly.