January 21 was not declared a state crime, as Rama promised

The crimes of January 21, 2011, were neither declared state responsibility nor reinvestigated, as Prime Minister Rama promised. Since 2017, the Strasbourg Court has stated three times that Albania must fulfill the obligation to reopen the investigations. To this day in Albania there is a contested decision of 2013 that found two Guard officials guilty of manslaughter against Ziver Veiz and Faik Myrtaj, while the murder of Hekuran Deda and Aleks Nika has remained unsolved and without a perpetrator. The hope to set the delayed justice in motion, according to lawyer Dorian Matlija, is the international justice institutions and the persistence of the families of the 4 victims of January 21. 

Anila Hoxha - Faktoje.al

"The important thing today is to recognize the responsibility for the state crime of January 21, we are determined to recognize it de juro also in Strasbourg, to give the opportunity to reopen the case" - Prime Minister Rama declared on January 21, 2017 before the family members of Ziver Veiz. Faik Myrtajt, Hekuran Dedës and Aleks Nikës, all victims in the protest held in front of the prime minister on January 21, 2011, a protest called by the socialists who were in the opposition at that time.

"We will open investigations on January 21" the controversial agreement of the government

The request for the missing justice of the events of January 21, 2011, arrived at the doors of the Strasbourg Court 6 years after the tragic event, when the families of Ziver Veiz and Hekuran Deda, disappointed by the process in Albania, sued the Albanian state in the ECtHR.

In the Strasbourg process, the government, represented by the State Attorney's Office, offered an agreement to the families of the victims, financial compensation and the promise to reopen the investigations. These two commitments, transformed into an obligation for Albania, the Strasbourg court wrote in black and white: "The government undertakes to reopen the local criminal proceedings in this case to include the relatives of the victim in these proceedings. The government is prepared to pay fair compensation to: Ana Veizi, EUR 39,000 (thirty-nine thousand euros) Klajdi Veizi, EUR 39,000; Zabit Deda, EUR 15,600; Çaush Veizi, EUR 15,600," the decision states, among other things.

But if the government fulfilled the financial obligation of the agreement announced in the Strasbourg process in 2017, it failed to reopen investigations into the incident. However, the government again used the same 'card' with the families of other victims of January 21 in another confrontation in Strasbourg in 2019.

"The second point, the reopening of the investigation, was never done. The State Bar, which assumed the obligation, did not act

On 05.03.2019, the same text of the agreement was made with the family members of Faik Myrtaj, as well as with some other family members of Hekuran Deda and Ziver Veiz.

Edhe kjo marrëveshje përmbante detyrimin për të rihapur çështjen, por nuk u bë kurrë” – konfirmon Matlija. Duke këmbëngulur se marrëveshja e qeverisë shqiptare nga Gjykata e Strasburgut është një detyrim ende i papërmbushur, avokati sjell në vëmendje vendimin e fundit të shpallur prej saj në nëntor 2023 pas padisë së depozituar nga familja e Aleks Nikës.

“Në rastin e çështjes Nika kundër Shqipërisë, më 14.11.2023 u vendos që ka pasur shkelje, si në aspektin thelbësor (që shteti nuk u kujdes për ruajtjen e jetës dhe madje vrasja ishte shtetërore), ashtu edhe shkelje e procedurës, sepse hetimi nuk përfundoi kurrë dhe askush nuk u gjykua për vrasjen e Aleks Nikës” shton avokati.

Vendimet e kontestuara për “21 janarin“

Të vetmit persona të shpallur fajtorë për vrasjet e 21 janarit janë ish kreu i Gardës së Republikës Ndrea Prendi dhe zyrtari tjetër Agim Llupo.

Më 7 shkurt 2013 Gjykata e Tiranës i dënoi ata për 3 akuza: 1-“Vrasje me dashje te kryer ne menyre te rrezikshme per jeten e shume personave” me pasoje vdekjen e shtetasit Faik Myrtaj si dhe plagosjen e disa shtetasve te tjere.

2-“ Vrasje me dashje te kryer ne rrethana te tjera cilesuese, e kryer kunder dy ose me shume personave”, me pasoje vdekjen e shtetasve Hekuran Deda e Ziver Veizaj, si dhe plagosjen e shtetasve Fatos Mahmutaj, Erald Bisha,Sokrat Gode.

3-“ Veprime qe pengojne zbulimin e se vertetes” Por prokuroria e Tiranës e Apeloi vendimin dhe në shtator 2013 gjykata e Apelit lehtësoi pozitat e dy zyrtarëve të Gardës, duke i dënuar për vrasje nga pakujdesia.

Si përfundim, Ish komandanti i Gardës u dënua me një 1 vit burgim për vrasjen e Faik Myrtajt, kurse Agim Llupo u dënua me 3 vjet burgim për vrasjen e Ziver Veizit. Vrasja e Aleks Nikës dhe Hekuran Dedës mbetet deri më sot e pazbardhur dhe pa autor. Mungesa e provave linte pa autor vrasjen e këtyre dy personave dhe plagosjen e 6 të tjerëve, sipas arsyetimit të Gjykatës së Apelit në vendimin e vitit 2013.

“Akuza ka pretenduar se provohet që i pandehuri Agim Llupo ka qëlluar edhe të ndjerin Hekuran Deda dhe disa shtetas të tjerë që janë plagosur, ndonëse nuk është gjetur predha që ka shkaktuar vdekjen e të ndjerit Hekuran Deda dhe as predhat që kanë shkaktuar plagosjen e shtetasve Fatos Mahmutaj, Erald Bisha, Sokrat Gode, Artes Dybeli, Ilia Qesko, Ilia Papa dhe Aleks (Aleksandër) Nika, i cili më pas ka gjetur vdekjen. Gjetja e këtyre predhave do të bënte të mundur kryerjen e ekspertimit për të përcaktuar se nga cilat armë ishte kryer qitja, gjë që do të provonte lidhjen shkakësore të drejtpërdrejtë, tej çdo dyshimi të arsyeshëm.”- shkruan Gjykata e Apelit, duke shtuar dyshimet se shumë gjëra kishin ndodhur në bulevard dhe jo vetëm, pas demonstratës me fund dramatik.

Nga burime konfidenciale në prokurorinë e Tiranës mësuam se është kërkuar ndihmë nga ekspertë të huaj për identifikimin e një predhe të gjetur në trupin e  36 vjeçarit Aleks Nika gjatë një ndërhyrjeje të specializuar në Turqi, pasi u qëllua në 21 janar 2011, ndërhyrje që gjithsesi nuk arriti ta shpëtojë.

Megjithatë në përgjigjen zyrtare të prokurorisë së Tiranës, nuk përmenden detaje të tilla për shkak të sekretit hetimor, por konfirmohet rinisja e hetimeve për vrasjen e Nikës. “Në datën 02.04.2021, është vendosur rifillimi i hetimeve të pezulluara dhe kryerja e veprimeve hetimore me qëllim zbulimin e autorit të vrasjes së shtetasit Aleks Nika, si dhe Hekuran Deda, për të cilin Gjykata e Rrethit Gjyqësor Tiranë me vendimin nr.100, të shpallur në dt.07.02.2013, ka vendosur deklarimin të pafajshëm të pandehurit A. Ll., për kryerjen e veprës penale të “Vrasjes me dashje, të kryer kundër dy ose më shumë personave”, me pasojë të drejtpërdrejtë vdekjen e të ndjerit Hekuran Deda.”- thekson prokuroria e Tiranës. 

Rifillimi i hetimeve të “21 janarit” në pikën 0

Kur kanë kaluar 13 vjet nga tragjedia e 21 janarit, rezultatet për zbardhjen e dosjes janë zhgënjyese. Dy prej vrasjeve, ajo e Hekuran Dedës dhe Aleks Nikës kanë mbetur të pazbardhura, ndërsa kontestimet kanë qenë të vazhdueshme nga familjarët e të 4 viktimave të ngjarjes tragjike, në përvjetoret e të cilave qeveria është zotuar të rihapë çështjen, paçka se kjo është një punë e drejtësisë dhe jo e ekzekutivit. 

“Ne nuk kemi kërkuar drejtësi nga qeveria, ne kemi kërkuar drejtësi nga drejtësia! Vijnë vendosin lule, e ndjejnë mbase dhimbjen tonë, jo si ne, por vijnë. Por po të shkosh më tej, me sa e njoh unë drejtësinë deri tani është zvarritur.”-thotë për Faktoje Mark Nika, xhaxhai i Aleks Nikës.

Të afërmit e viktimave të 21 janarit dorëzuan një kallëzim në SPAK vitin e kaluar ku kërkuan hetimin e Sali Berishës dhe Lulzim Bashës, respektivisht kryeministër dhe ministër i Brendshëm në kohën ndodhi ngjarja. Familjarët kërkojnë rihetim edhe për ish komandantin e Gardës Ndrea Prendi dhe ish Gardistin Agim Llupo. SPAK ia delegoi dosjen prokurorisë së Tiranës me argumentin se ajo i kishte kompetencat. Por familjarët e viktimave të 21 janarit refuzojnë, me argumentin se prokuroria e Tiranës është e kompromentuar në lidhje me këtë çështje. Ndaj i janë drejtuar me rekurs Gjykatës së Lartë me shpresën që ajo t‘u japë të drejtë dhe çështja të hetohet nga SPAK.

“Për mua prokuroria e Tiranës ka hetuar me tendencë, ka patur ndikime politike, prokurorë dhe gjyqtarë. Këtë e tregon fakti që dërguam rekurs dhe nga gushti 2023 deri tani është zvarritur, pavarësisht se ne jemi konsultuar me juristë dhe na kanë thënë se çështja jonë është e drejtë. Sikur Gjykata e Lartë mos ta pranojë, sikur të ndodhë e kundërta, ne do kërkojmë krijimin e një grupi të posaçëm në Prokurorinë e Përgjithshme, sepse e Tiranës e mban zvarrë. Jo se është e paaftë, por duket që ka pengesa”- argumenton Mark Nika.

Ida Vodica, head of public relations, explains to Faktoje that the Supreme Court has scheduled the review of the appeal in the consultation room on February 27. 

cONcluSiON

The government's commitment to re-opening the investigations into the murders of January 21, 2011 before the prime minister may have served propaganda, but not justice at all, not only for the families of the victims and the injured, but also against the public opinion that expects that the justice system to do the task. Therefore, we will categorize this government promise as unfulfilled.

The lawyer of the families of the victims of January 21, Dorian Matlija, emphasizes that if there is any chance for Albanian justice to act, it will only happen with the pressure of international justice institutions.

"In case the decisions are not implemented, the family members must inform the Committee of Ministers of the Council of Europe, which is the body that supervises the implementation of the decisions. For the first two cases, in the event of non-implementation of the agreement, there is a possibility that they will turn again to the Strasbourg Court to come up with a decision similar to that of the Nika v. Albania case", says Matlia.