Eqrem Bej Vlora, a short biography of the "Bey" of Albanian culture

On the last weekend of March in 1964, after preparing spaghetti for his modest dinner, in the house where he lived with Hëna Këlcyra in Vienna, Eqrem Bej Vlora no longer had the strength to continue writing his book on the history of Albania. He felt bad and had to go to the hospital.

Hëna, who took care of him for a year in Vienna, where he moved to write his book on the History of Albania, called the hospital emergency.

It was a weekend in March 1964, and the hospital was not fully staffed. The doctor on duty found a cerebral hemorrhage and had to take him directly to the operating room.

He asked the Moon if he could do a fill-in role on the operations team since there were shortages. Meanwhile, the patient Eqrem Bey Vlora communicated with the doctor himself in German and explained what he might have suffered.

While the doctor was preparing the anesthesia, Hëna asked Këlcyra:

- In what language does the gentleman speak to you?

- In Albanian, said Hëna.

-Does he speak this language as well as German?

- You must speak it, Hëna told him.

- How is it possible for a man at the end of his life to be so scrupulous and answer us both in his own language, said the doctor so skillfully. What work did this gentleman do?

- I couldn't explain it in two words, said Hëna. But I explained to him for the following hours until uncle Eqremi came out of the operation, but he did not manage to survive.

It was a heavy loss, above all for Albanian culture as he left in the middle one of the best books on the history of Albania, but unfortunately he took it until the mid-20s, while he had completed the tabs for the entire history up to in 1944.

Who was Eqrem Bey Vlora?

Coincidentally, he had his birthday on November 27, 1886, a day before November 28, which the Vlora Family would turn into the birth date of the Albanian state.

He is the son of Syrja Bej Vlora, the candidate for the founder of the Albanian state, and Mihria Toptani, from the well-known family of Tirana.

After private schooling in Vlora with a Swiss teacher, Eqrem Bey Vlora continued the famous private high school in Vienna, "Theresianische Akademie" and then deepened his studies in oriental studies in the same school.

After 1907, when he finished "Theresianum", he was appointed a clerk in Istanbul as a legal secretary in the Ministry of Foreign Affairs and engaged in several international missions.

He passed the ranks of the civil servant in 1909 and in 1911 received the rank of First Secretary.

While he was on leave in Albania and the Balkan War started, in August 1912, he was appointed by decree of the Ottoman General Command as the commander of Labëria volunteers on the Labëria front against Greece based in Kuç.

This is one of the most impressive periods in his formation as a statesman since he had to be an Ottoman official who protected the borders of the Ottoman Empire and the new Albanian state at the same time.

When he was elected as Vlora's delegate to the Constituent Assembly declaring independence, and was called by Ismail Bey to come to Vlora, he hesitated, telling him that he still had the duty to guard Albania's southern border from the Greek threat based on the mandate he had from the General Command.

The election as a representative of Vlora in the Assembly of Independence was previously requested by a representative of the people of Vlora. Through a telegram sent from Vlora to Kuç where it was thought that Eqrem Bey Vlora had his war headquarters. Qemal Risilia informed Eqerem Bey Vlora that he had been elected as a representative of the people of Vlora in this Assembly.

Facsimile of the telegram that Qemal Risilia sent to Eqrem bey Vlora in Kuç, where he informed him that he had been elected a representative of the people of Vlora in the Assembly of Independence

Eqrem Bey Vlora was elected as a senator in the General Assembly, even though he did not participate in the meeting of the declaration of independence.

Many saw the refusal to participate in the meeting as a contradiction that Ismail Bey Vlora and not Syrja Bey Vlora, his father, was declaring independence. But it was not so true.

The crisis within the Vlora family due to the rivalry of the Founder of the Albanian state had taken its toll, but Eqrem Bej Vlora was the man who convinced his father Syrja Vlora to pave the way for Ismail Bej Vlora, as he was more westernized and more accepted by neighboring countries. , than Syrja Bej Vlora, which had a completely Ottoman formation.

Syrja Bey Vlora accepted his son's advice on the condition that after becoming a state he would flee as ambassador to Austria, as he could not bear to be ruled by Ismail Bey.

The family of Syrja Bej Vlore

Ismail Bey Vlora, who was very concerned about the preservation of unity within the Vlora Family, as soon as the meeting was over, sent him a telegram to Eqrem Bey Vlora, where he was on the Labëria front against the Greeks and their pro-Greek supporters of Himara, asking you to avoid bloodshed with the Greeks as it was not in the interest of recognizing the new Albanian state.

The telegram said:

"The Congress of Albania met on Thursday. The Independence of Albania was unanimously declared, the Provisional Government was formed, the leadership of which was entrusted to me. It was communicated to the Great Kingdoms, also to the Balkan states. Our independence is being proven. Until the return of our countries, which today are under occupation, is decided by the (Great) Kingdoms, the Congress decided that no hostile attitude will be maintained towards the Greek army and other Balkan armies, which are located on Albanian soil, and we will be content with take a defensive stance. This decision, even though it was announced by special means to the army commanders, who were in Kurvelesh and Llogora, in your telegram sent to Xhemil Bey [Vlora], it was announced that the efforts began strictly. It is unfortunate that this situation hurts political initiatives and actions, which is very bad. In the army located on that wing, raise the flag of Albania and in a suitable way inform the soldiers that there is no need to use the weapons without being attacked by any wing and, necessarily, to maintain a defensive attitude.

You, as you have been marked as a member of the Congress in the name of Vlora, in order to benefit from your wit and knowledge, you are requested to return as soon as possible, my son.

November 28, 1328 (1912)

Chairman of the Provisional Government

Eqrem Bey Vlora gave him a dry answer which, as he explains in his memoirs, shows him that he was performing a task assigned to him by the current government, which meant the Ottoman Empire.

Then until the arrival of Pric Vid in Albania, he tried to manage the chaos and conflicts within the first Albanian state as well as the dangers from the southern neighbor, Greece, which entered into an alliance with the ignorant gangs of Haxhi Qamili who opposed independence and demanded " father Sultan".

Upon the arrival of Prince Vidi, he served as his advisor in resolving conflicts with rival Albanian factions, mainly Esat Pasha Toptani, who was his uncle, and other factions of Central Albania who accepted and opposed the Prince's crown according to the royalties given to them by foreigners other.

In March 2014, he was appointed Secretary General of the Ministry of Foreign Affairs in the cabinet of Turhan Pasha Përmet in Durrës, but he could not resist the turmoil of the first Balkan war and left Albania for some time.

He was reluctant to support Vlora's war against Italy in 1920, and this was one of his biggest setbacks in life. As he later affirmed to his friends, especially during the debates with Ali Këlcyra, who was one of the protagonists of the Vlora War, "he simply did not believe that that battle could be won".

He returned to the country, after the Congress of Lushnja, and was elected deputy of Vlora in the conservative wing in 1923.

He had a bad experience of what was called the June revolution in 1924, where the revolutionaries arrested him in Vlora and took him on foot to Fier, among other things, as the grandson of Esat Pasha Toptan from his mother's side.

Debatet e tij me Ali Këlcyrën në këtë pikë kanë qenë gjithnjë të forta. Ndërsa ata jetonin bashkë në një shtëpi në Romë në vitet ‘50 kjo ishte një pikë e fortë debati, sa herë që binte biseda. Ai akuzonte Ali Këlcyrën si frymëzues të Revolucionit të Qershorit dhe se kishin lartësuar padrejtësisht figurën e Avni Rustemit, një atentator që sipas tij nuk kishte asnjë vlerë. Për më tepër nuk ua falte kurrë që e kishin marrë me këmbë deri në Fier dhe për ti torturuar i kishin dhënë vaj recini që të hiqte barku rrugës.

Hëna Këlcyra që jetonte me të dy në një shtëpi, tregon që babai i saj nuk e kundërshtonte për ankesat e tij, por nuk pajtohej në asgjë me të, në këtë pikë. Për të Avni Rustemi ishte një patriot shqiptar.

-Kur vendosëm të jetojmë bashke, babit i është dashur një vit kohë të vendosi thotë Hëna. Ishte i frikësuar se bashkëjetesa e detyruar me Eqrem Bej Vlorën dhe vëllain e tij mund të kthehesh në një armiqësi që do dëmtonte familjen pasi i kishin gratë motra.

Por gjithçka shkoi perfekt. Edhe pse me Ali Këlcyrën, nuk pajtoheshin në shumë gjëra, kurrë nuk u hidhëruan me njëri-tjetrin.

“I vetmi problem ishte që unë duhet ti blija gazetat e majta italiane për babain e gazetat e djathta për xhaxha Eqremin në një kohë që nuk kishim lek për bukë dhe që mamaja ime nuk e kuptonte çfarë i donin katër gazeta, kur mund të lexonin një”.

Eqrem Bej Vlora dhe Hena Kelcyra me veshje kombetare, ne nje nga festat e Flamurit ne Itali ne vitet 50.

Pas rikthimit të Zogut, Eqerem Bej Vlora u zgjodh senator i Vlorës më 1925. Nga viti 1927 u angazhua në shërbimin diplomatik dhe shkoi ambasador në Londër e më pas më 1929 këshilltar në Ministri, ambasador në Greqi, drejtor politik në Ministri të jashtme më 1933 dhe Sekretar i përgjithshëm më 1935.

Më 1937 rikthehet në jetën politike si senator i Vlorës në parlamentin e Shqipërisë.

Me pushtimin e Shqipërisë nga Italia, Eqrem Bej Vlora, shfaqi pre dispozicionin e tij pro italian. Ai mori pjesë në Mbledhjen e Kuvendit Kushtetues që vendosi bashkimin e shtetit shqiptar me Mbretërinë e Savojës, nën kurorën e Mbretit Viktor Emanuel dhe u ngarkua si shef i ceremonive të Mëkëmbësisë Mbretërore në Tiranë.

Më pas ai u emërua si Ministër i Tokave të Lirueme, siç quhej Kosova dhe një pjesë e Maqedonisë që ju bashkëngjiten Shqipërisë nga Italia.

Më 11 Nëntor të vitit 1944, ndërsa po përgatitej të largohej nga Shqipëria, ai banonte në hyrje të Rrugës së Durrësit aty ku sot është ambasada e Vatikanit. Rreziku që komunistët të hynin në Tiranë ishte i dukshëm. Ata ishin në kodrat e Dajtit prej një jave.

Eqrem Beja Vlora kërkonte të gjente Mitrush Kutelin, (Dhimitër Pasko), që ti dorëzonte statujat e Apolonisë, pjesë e çifligut të Ferit Pashë Vlorës që administrohej nga Eqrem Bej Vlora, si djali i madh i familjes Vlora që rridhte nga gjaku i Ferit Pashës. Kërkimet e tij në Apolloni dhe certifikimi prej tij i shumë gjetjeve u futën në bodrumin e Bankës Qendrore të Shqipërisë guvernator i së cilës ishte në atë kohë Mitrush Kuteli.

Pas kësaj ai u largua i lehtësuar drejt Shkodrës e më pas drejt Austrisë dhe Italisë. Me vete mori tre statueta të vogla si kujtim.

Në vitet pesëdhjetë, kur ishin në krizë të fort financiare në Romë, rrethi i tij familjar, i sajuan një interes nga një muze në SHBA për statuetat. Në fakt deshën ti jepnin ca pare për të jetuar më mirë, duke bërë sikur i blinin statuetat. Në lojë kishte hyrë dhe qeveria italiane me sa duket.

“Erdhi në shtëpi një djalë që dukej i kulturuar dhe po i tregonte se do ti çonte ato në Muzeun Metropolitan të New York-ut. Kërkoi ti shihte. Eqrem Beu e pa me shumë dyshim megjithatë ja tregoi. Një prej tyre kishte hundën e thyer.

-Shumë të mira qenkan i tha “blerësi”. Këtë hundën dhe mund t’ia ngjisim s’ka problem.”

Eqrem Beu që ishte shumë dyshues deri atë moment, ju vërsul sipër, i mori statuetat dhe doli jashtë për të mos e parë që po qante.

Kishte ecur rrugëve të Romës për disa orë derisa sa gjeti drejtorin e Muzeut dhe i dorëzoi aty statuetat me amanetin që dikur t'ia kthenin Shqipërisë. U kthye në mesnatë në shtëpi dhe nuk na foli me gojë, tregon Hëna.

Të nesërmen tha vetëm një fjali: Ai ishte një horr. Me siguri e ka gjetur Safai. (Ishte fjala për vëllain e tij që nuk është se mërzitej shumë për tre statueta).

Largimi i Eqrem Bej Vlorës nga Shqipëria shkaktoi një dramë më vete për familjen e tij në Vlorë. Gruaja e tij dhe dy vajzat mbetën në Vlorë për shkak se Eqrem Bej Vlora besonte se ata do të riktheheshin shpejt. Kur e kuptoi se mund të ishte kthim i pamundur, ai u dërgoi atyre fjalë të mundoheshin të hipnin në një linjë trageti për në Brindisi nga Vlora që në muajt e parë pas fitores së komunizmit ishte ende e lirë.

Manush Myftiu, kushëri i tij që tanimë ishte pjesë e pushtetit të ri komunist, i ndihmoi ato ilegalisht të nxirrnin pasaporta, por mjerisht përpjekja e tyre u kuptua dhe u ndaluan të iknin duke u internuar në Kavajë Golem dhe Durrës deri në vitin 1990.

U sekuestrua shtëpia e tij në qendër të Vlorës që fatmirësisht ruhet akoma dhe e trashëgoi vajza e vogël e tij. Aty u sekuestruan dhe librat dhe gjithë dorëshkrimet e tij.

Bashkë me këto u sekuestrua dhe vakëfi i Ferit Pashës, xhaxhait të tij, që shtrihej nga Vlora në Fier buzë detit, dhe që në fakt ishte vakëf (Fondacion), ku gjysmat e të ardhurave i merrte teqeja e Kuz Babasë dhe gjysmat përdorshin për pesë bursa nga Vlora për në Teresianum. Vakëfi buronte nga pronat e Ferit Pashë Vlorës, kryeministrit të Turqisë në vitin 1903, i cili ishte xhaxhai i Eqrem Bej Vlorës, vëllai i Syrja Beut. Ai kishte vdekur në Itali dhe ishte sjellë në Kaninë më 1916, në një kohë trazirash, ku mezi i kishin lejuar dy djemtë e tij, të sillnin trupin e babait në Kaninë dhe të largoheshin brenda tre ditëve, për shkak të autoritetit të madh që kishte.

Vakëfi sipas amanetit të tij, administrohej nga mashkulli i madh i Familjes Vlora që rridhte nga gjaku i tij. Më 1944 administrator i këtij vakëfi ishte Eqrem Bej Vlora, dhe kur ai u sekuestrua nga komunistët, u shënua si një pronë që i merrej Eqrem Bej Vlorës. Në fakt është një pronë që i merrej një fondacioni. Gjithçka tjetër është spekulim.

Familja e tij, gruaja dhe dy vajzat u vendosën fillimisht në Kavajë.

Më vonë atyre ju bashkua dhe Shega Këlcyra, vajza e Muhamet Bej Këlcyrës, po ashtu baxhanak me Eqrem Bej Vlorën, i cili ishte beu i fundit i familjes Këlcyra.

Komunikimi me Eqrem Bej Vlorën ka qenë një histori më vete. Atyre u dërgonin letra nga Gjermania, sikur të ishin, ish shoqe shkolle vajzave të Safa Vlorës, një prej te cilave ka qenë në shkolle në Gjermani, me kartolina me veshje kombëtare austriake apo gjermane për të mos u kuptuar që komunikonin me familjen.

Ai vdiq në vitin 1964, më 30 mars, 70 vjet me parë, pa mundur ti takojë më ato.

Vajza e tij e madhe Lejla vdiq në vitin 1973 në Kavajë, pas një krize depresioni të cilës nuk mundi ti mbijetojë. Vajza tjetër e vogël Ajnisha Vlora, arriti të krijojë familje, të martohet me një djalë të një familje të persekutuar nga Kuçi, dhe të arrijë dhe rikthimin e eshtrave të babait ë saj në Shqipëri më 2014.

Duke bërë humor me këtë fakt, Hëna Këlcyra thotë se “xhaxha Eqremi do jetë rrotulluar në varr, kur të ketë mësuar se vajza ju martua me kuçjot. Me sa duket përvoja e tij si komandant i kuçjotueve me 1912, kishte lënë gjurmët e veta.

Veprimtaria politike në emigracion

Në vitin 1946 Eqrem Bej Vlora dhe vëllai i tij Safa Vlora u shpërngulën nga Austria në Itali për t’u takuar me pjesën tjetër të emigracionit politik. Bashkë me ta ishte dhe Nuredin Bej Vlora, djali i Ferit Pashës, xhaxhait të Eqrem Bej Vlorës.

Ata ishin fillimisht në një gjendje të keqe ekonomike. Ai u përfshi ne debatet e pamundësisë së bashkimit të legalistëve me ballistët në emigracion. Por nuk është se bashkimi funksionoi. Ka pasur përpjekje për të vendosur kontakte dhe me qeverinë greke, në përpjekje për të përdorur zemërimin e saj ndaj regjimit komunist në favor të tyre, por asgjë nuk është konkluduar.

Bisedimet mes Bllokut Indipendent dhe Ballit Kombëtar përfunduan me një përpjekje për pajtim të palëve me Ahtmet Zogun që në atë kohë gjendjen në Kajro në Egjipt, por pa ndonjë rezultat politik.

Pas këtyre përpjekjeve dhe sidomos pas dështimit dhe të përpjekjeve amerikane dhe angleze për dërgimin e forcave parashutiste në Shqipëri, Eqrem Bej Vlora hoqi dorë nga përfshirja në jetën politike të diasporës dhe filloi të merrej me atë dinte ta bënte më mirë, kulturën dhe historinë.

Ai ishte një o papunë në Romë në fillim të viteve 50 dhe kërkoi të shkonte në Stamboll për të përkthyer arkivat osmane për Shqipërinë, përmes një projekti që e mundësoi qeveria italiane e asaj kohe në përpjekje për ti gjetur një mundësi jetese.

He appeared at the Turkish legation in Rome to request a visa, but the next day they informed him that he had to meet with the ambassador.

The Turkish ambassador in Rome received him well, but unfortunately told him that he could not be granted a visa to Turkey as the Vlora family is still on Turkey's blacklist for disloyalty to Turkey.

Eqrem Bey Vlora explained to him that modern Turkey has no reason to defend the failure of the Ottoman Empire, but apparently the decision was made and Eqrem Bey Vlora could not go to Istanbul.

Meanwhile, later and with the help of Professor Koliq, he started a program on RAI where every Saturday he told the history of Albania in a show that became very popular.

After the death of Ali Këlcyra, with whom he lived in an apartment, he moved to live with his daughter in Vienna, after winning the Albanian history project from the Institute of Southeast European Studies in Munich. He died writing it. But as much as he wrote, he has remained a rare jewel in Albanian historiography.

The tomb of Eqrem Bey Vlore in Kania

…

When Hëna Këlcyra decided to bring his remains to Albania in 2014, and the Albanian government undertook to honor him with an official ceremony, something happened that was a kind of irony of fate with his entire life, from a prominent intellectual, in a rebel against the Empire and ultimately as its enemy.

The plane that was going to bring the coffin to Tirana did not have a seat and a plane that made the route Vienna-Istanbul-Tirana had to be tried.

The irony was that his coffin had to stay 24 hours in Istanbul dead, repeating the path of his life that had started from Istanbul to Vienna and then to Albania. Now he was returning dead from Vienna to Istanbul and back to Albania.

"When we discovered the grave, surprisingly even though 50 years had passed, one of the sleeves of the right jacket had not rotted," Hëna told me that day.

She was the one who wrote our history.

faksimile e telegramit qe qemal risilia i dergonte eqrem bej vlores ne kuc ku e njoftonte se ishte zgjedhur perfaqesues i popullit te vlores ne kuvendin e pavaresise

familja e syrja bej vlores

bej vlora

eqrem bej vlora dhe hena kelcyra me veshje kombetare ne nje nga festat e flamurit ne itali ne vitet 50

varri i eqrem bej vlores ne kanine