KOMENT nga I GJATI / Do të zgjidhësh një problem? Mos kërko zgjidhjen, por zhduk problemin!

 Kliko këtu për të tjera
Voxpress:

Studimi: Temperaturat në qytetet kryesore në Shqipëri ndryshojnë me 6 gradë nga lagjja në lagje, nga… betoni

3 Korrik 2025, 23:43Aktualitet SHKRUAR NGA REDAKSIA VOX
Foto ilustruese

Zonat urbane në të gjithë Europën po ngrohen, në mënyrë të pabarabartë dhe me efekte të mëdha. Nga Tirana në Tashkent, Uzbekistan, zonat urbane po përjetojnë një rritje të ndjeshme të temperaturave, një rritje të valëve të nxehtësisë dhe rreziqe në rritje për shëndetin publik, prodhimin ekonomik dhe infrastrukturën. Por ajo që shihet shqetësuese është se temperaturat po ndryshojnë edhe nga hapësira në hapësirë, brenda një qyteti.

Në një raport të Bankës Botërore, thuhet se në Vlorë, Tiranë dhe Shkodër, temperaturat ndryshojnë jo nga qyteti në qytet, por edhe nga lagjja në lagje.

Më shumë se 50,000 matje të temperaturës dhe lagështisë së ajrit pranë tokës u kryen në tre zona të ndara.

“Dallimet termike midis lagjeve ishin të habitshme. Në Shqipëri, ndryshimi midis lagjeve më të nxehta dhe më të ftohta arriti në 6.5°C në Shkodër, 6.4°C në Vlorë, dhe 4.3°C në Tiranë. Në të tre qytetet, temperaturat ishin më të larta në zonat me një dendësi më të madhe të asfaltit, betonit dhe sipërfaqeve të tjera të papërshkueshme nga uji dhe më të ulëta në zonat me më shumë mbulesë të gjelbër”, thuhet në raport.

Raporti i Bankës Botërore me titullin “Të pabanueshëm: Si qytetet në Europë dhe Azinë Qendrore mund të mbijetojnë dhe të lulëzojnë në një të ardhme më të nxehtë” sjell në vëmendje edhe një fushatë që ndërmorën në vitin 2023 një ekip me 10 vullnetarë nga Universiteti i Nju Jorkut në Tiranë që nxori të dhëna interesante.

“Roli i mbulesës së tokës dhe formës urbane në përcaktimin e kushteve termike theksohet nga një fushatë matjesh e zhvilluar në Tiranë, Shqipëri, gjatë verës së vitit 2023. Një ekip prej 10 vullnetarësh të rekrutuar nga Universiteti i Nju Jorkut në Tiranë vendosën sensorë temperature në dritaret e makinave dhe ndoqën itinerare të planifikuara nëpër qytet.

Dhjetëra mijë matje temperature pranë tokës u morën gjatë tre lëvizjeve të veçanta me automjet (të kryera në orët 6:00–7:00 të mëngjesit, 3:00–4:00 pasdite dhe 7:00–8:00 të mbrëmjes).

Duke i lidhur matjet e nxehtësisë me karakteristikat e mbulesës së tokës përmes një modeli të të mësuarit makinerik, u krijua një hartë temperature me rezolucion të lartë për të gjithë qytetin. Ajo tregoi variacione të forta hapësinore në ekspozimin ndaj nxehtësisë në Tiranë në kohën e fushatës, me një diferencë prej 6.4°C midis lagjes më të nxehtë dhe asaj më të freskët.

Zonat me përqindje më të lartë të sipërfaqeve të ngurta, të papërshkueshme, si rrugët, parkingjet dhe ndërtesat, treguan temperatura më të larta, ndërsa zonat me më shumë pemë dhe bar ishin vazhdimisht më të freskëta.

Zonat më të nxehta përkonin, të paktën pjesërisht, me komunitete me të ardhura më të ulëta: lagjet e përbëra nga shtëpi njëkatëshe ishin dukshëm më të freskëta, ndërsa zonat me ndërtesa mesatare dhe pak pemë ishin më të nxehta”, thuhet në raportin e BB referuar këtij studimi.

Gjithashtu, në raport thuhet se zonat më të nxehta pjesërisht përputhen me dallimet në të ardhura: zonat e banimit me shtëpi më të shtrenjta ishin përgjithësisht më të ftohta, ndërsa zonat me blloqe apartamentesh të dendura dhe pa bimësi ishin më të nxehta.

“Vendndodhjet e dendura në qendër të qytetit ku tregtia, shitja me pakicë, vendet e punës në zyra dhe turizmi janë të përqendruara ishin gjithashtu më të nxehta”, thuhet në raport.

Raporti ndalet në projektin e Pyllit Orbital që synonte mbjelljen e 2 milionë pemëve në një formën e një rrethi përreth kryeqytetit, por që të dhënat e fundit të raportuara në dokument janë për deri në 300 mijë pemë të mbjella deri në 2019-n.

I njëjti nënvizon se rritja e temperaturave duhet të merret seriozisht pasi ndikimet janë bërë gjithmonë e më të mëdha në sektorë të ndryshëm përfshi këtu atë energjetik.

Konkretisht raporti thotë se vendet duhet të forcojnë qëndrueshmërinë e sistemeve të energjisë ndaj nxehtësisë ekstreme.

“Ndërsa temperaturat e verës rriten në të gjithë Europën dhe Azinë Qendrore, sistemet e energjisë po përballen me një ngarkesë gjithnjë e më të madhe. Valët e nxehtësisë rrisin kërkesën për energji elektrike për kondicionerë, frigoriferë dhe pompimin e ujit ndërkohë që njëkohësisht ulin performancën e infrastrukturës energjetike.

Në vende si Turqia dhe në të gjithë Ballkanin Perëndimor, kulmi i kërkesës për energji elektrike që dikur ndodhte në dimër, tani po zhvendoset në verë.

Kjo zhvendosje u ilustrua në mënyrë dramatike në qershor 2024, kur një valë e hershme e nxehtësisë shkaktoi ndërprerje të gjera të energjisë elektrike në Mal të Zi, Kroaci, Bosnjë dhe Shqipëri, të nxitura nga rritja e kërkesës dhe rënia e performancës së aseteve energjetike.

Nxehtësia ekstreme dëmton infrastrukturën e energjisë në disa mënyra. Temperaturat e larta të ajrit ulin efikasitetin dhe kapacitetin e linjave të transmetimit, të cilat mund të varen në mënyrë të rrezikshme ose të transportojnë më pak energji”, nënvizon dokumenti.

Rekomandimet përfshinin ndryshimin e materialeve të tokës që bllokonin nxehtësinë në një shesh lojërash pranë zhvillimeve të dendura të banesave ku stresi i nxehtësisë e bënte të pamundur për fëmijët që të luajnë.

Gjithashtu rekomandohet shtimi i gjelbërimit në rrugët e këmbësorëve dhe përmirësim i dizajnit të stacioneve të autobusëve dhe zonave tregtare, duke përfshirë shitjet në rrugë.

Në politikat e përshtatjes ndaj nxehtësisë parashikohen 4 plane:

-Plani i shëndetit ndaj nxehtësisë

-Sistemi i paralajmërimit të hershëm

-Plani i kryeqytetit

-Plani kombëtar i adaptimit

Nga këto, Shqipëria është e vetmja në Europë që ka vetëm planin kombëtar të adaptimit.

Sipas Bankës Botërore, humbjet ekonomike nga nxehtësia ekstreme mund të arrijnë në 2.5 për qind të PBB-së deri në mesin e shekullit në disa pjesë të rajonit.

Nxehtësia dëmton si produktivitetin e sotëm ashtu edhe kapitalin njerëzor afatgjatë.

“Kur bën vapë, punëtorët ngadalësojnë ose ndalojnë së punuari plotësisht. Nxehtësia zvogëlon performancën fizike dhe njohëse. Vetëm humbjet e produktivitetit mund të ulin PBB-në deri në 1.3 për qind në vende si Shqipëria, Maqedonia e Veriut dhe Taxhikistani.

Nxehtësia ekstreme është një nga rreziqet më vdekjeprurëse, më pak të dukshme dhe më të nënvlerësuara me të cilat përballemi. Ndryshe nga stuhitë ose përmbytjet, ajo nuk lë mbeturina pas. Por pasojat që shkakton mbi njerëzit, infrastrukturën dhe ekonominë janë të mëdha. Dhjetëra mijëra vdekje të lidhura me nxehtësinë kanë ndodhur vetëm në Europë në dy dekadat e fundit.

Ngjarjet ekstreme të nxehtësisë jo vetëm vrasin por gjithashtu edhe përkeqësojnë sëmundjet kronike, duke mbingarkuar spitalet, veçanërisht për të moshuarit dhe komunitetet me të ardhura të ulëta”, thekson raporti.

Video

SHIKO KANALIN NE YOUTUBE
×