KRONIKË NË ASFALT/ Shkëlqimi dhe rënia e Bella B.

 Kliko këtu për të tjera
Voxpress:

Shkalla e vdekshmërisë tek të rinjtë po rritet në mënyrë shqetësuese, cilat janë arsyet

13 Tetor 2025, 21:13Lifestyle SHKRUAR NGA REDAKSIA VOX
Foto ilustruese

Shkalla e vdekshmërisë te adoleshentët dhe të rinjtë po rritet në mënyrë shqetësuese, sipas një studimi ndërkombëtar mbi shkaqet e vdekjes në mbarë botën.

Studiuesit vënë në dukje se shkaqet kryesore ndryshojnë sipas rajonit: në Amerikën e Veriut dominojnë vetëvrasjet, përdorimi i drogës dhe alkooli, ndërsa në Afrikën Sub-Sahariane mbizotërojnë infeksionet dhe lëndimet. Sipas tyre, këto të dhëna përbëjnë një “thirrje zgjimi” për një krizë globale shëndetësore që prek gjeneratat e reja.

Studimi i ‘Barrës Globale të Sëmundjeve’ u krye nga një rrjet prej 16,500 shkencëtarësh duke përdorur më shumë se 300,000 burime të dhënash. Ai është botuar në Lancet dhe u prezantua në Samitin Botëror të Shëndetit në Berlin të dielën.

Studimi tregon se sëmundjet kronike, si ato të zemrës dhe diabeti, përbëjnë tashmë dy të tretat e të gjitha problemeve shëndetësore në botë. Po ashtu, çrregullimet mendore, veçanërisht depresioni dhe ankthi, po rriten me ritme alarmante.

Vlerësimet tregojnë se rreth 50% e barrës globale të sëmundjeve mund të parandalohet nëse reduktohen faktorët e njohur të rrezikut si hipertensioni, ndotja e ajrit, pirja e duhanit dhe mbipesha.

Studimi i titulluar “Barra Globale e Sëmundjeve”, i bazuar në të dhëna nga 300 mijë burime dhe me pjesëmarrjen e 16,500 shkencëtarëve nga e gjithë bota, u publikua në The Lancet dhe u prezantua në Kongresin Botëror të Shëndetësisë në Berlin.

Pavarësisht se në vitin 2023 u shënua një ulje e përgjithshme e vdekshmërisë globale dhe një rimëkëmbje e jetëgjatësisë në 204 vende, autorët e studimit shprehin shqetësim të madh për rritjen e vdekshmërisë tek të rinjtë.

Në Amerikën e Veriut dhe Amerikën Latine, rritja lidhet ngushtë me vetëvrasjet, përdorimin e substancave dhe çrregullimet mendore. Në rajonet më të varfra, situata është edhe më dramatike. Vdekjet e fëmijëve të moshës 5–14 vjeç nga sëmundjet infektive dhe aksidentet rezultojnë më të larta sesa mendohej më parë.

“Rritjet shumë të dukshme midis adoleshentëve dhe të rriturve të rinj sigurisht që tërhoqën vëmendjen tonë kur po shikonim të dhënat”, tha Dr. Christopher Murray, drejtor i Institutit për Metrikat dhe Vlerësimin e Shëndetit në Uashington.

Shtimi i vdekjeve tek të rriturit më të rinj, veçanërisht në Amerikën e Veriut, tha ai, ishte e lidhur me rritjen e ankthit dhe depresionit tek të rinjtë, veçanërisht vajzat.

Ndërsa rritja e çrregullimeve të shëndetit mendor ka marrë shumë vëmendje, tha ai, ende ka shumë debate rreth shkaqeve.

“A janë mediat sociale? A janë pajisjet elektronike? A janë trendet më të gjera sociale mbi prindërimin? Ne e dimë se u përkeqësua nga Covid. Ka shumë polemika në epidemiologjinë psikiatrike dhe komentet e përgjithshme sociale rreth shkaqeve rreth shëndetit mendor. Dhe kështu ky është një problem për të gjetur zgjidhje”, tha ai.

Për vajzat dhe gratë e reja (15–29 vjeç), vdekshmëria është 61% më e lartë në vlerësimet e reja, për shkak të komplikacioneve gjatë lindjes, traumave dhe meningjitit.

Shkencëtarët janë veçanërisht të shqetësuar për rritjen dramatike të çrregullimeve mendore tek adoleshentët. Në dekadën e fundit, niveli global i ankthit është rritur me 63%, ndërsa ai i depresionit me 26%. Në Amerikën e Veriut, kjo ka ndikuar drejtpërdrejt në rritjen e vdekshmërisë, sidomos tek vajzat e reja.

Ndërkohë, sëmundjet jo-ngjitëse, si sëmundjet e zemrës, diabeti dhe goditja në tru, përbëjnë tashmë pjesën më të madhe të vdekshmërisë dhe sëmundshmërisë globale. Kjo prirje është veçanërisht e theksuar në vendet me të ardhura mesatare, ku stili modern i jetesës po sjell pasoja të rënda: mbipesha, dieta e varfër dhe mungesa e aktivitetit fizik.


Në përputhje me standarded JTI

Video

SHIKO KANALIN NE YOUTUBE
×